YouTube як пляцоўка прапаганды: аналіз асвятлення вайсковых вучэнняў 'Захад-2025' беларускімі дзяржмедыя

Ключавыя высновы даследавання / TL;DR

Гэта публікацыя ў працягу нашага мінулага аналізу Параўнальнае даследаванне асвятлення вучэнняў “Захад-2021” і “Захад-2025” у беларускіх Telegram каналах.. Тут за аснову быў узяты наш рэгулярны маніторынг ключавых дзяржаўных YouTube-каналаў, якія маюць больш за 1 мільён падпісчыкаў, 3 з 5 – гэта YouTube-версіі тэлевізійных каналаў. Два іншыя – гэта асноўнае інфармацыйнае агенцтва і найбуйнейшы выдавецкі дом.
У нашай датасеце за гэты год больш за 13 500 відэа, з якіх у 271 (2%) было згадванне сумесных беларуска-расійскіх ваенных вучэнняў “Захад-2025”. Усе транскрыбаваныя версіі гэтых відэа былі апрацаваны з дапамогай LLM-мадэляў на ўзровень рызыкі, дэзінфармацыйныя наратывы і каардынаваныя кампаніі.
50 сцвярджэнняў патрабуюць праверкі дадатковай праверкі (класічнага фактчэкінгу). Знойдзены 3 скаардынаваныя кампаніі. Пераважная тэхніка наратываў: military_rhetoric. Каля трэці матэрыялаў класіфікаваны як высокарызыкоўныя.

Метадалогія і абмежаванні
Базавы аналіз: Статыстычны аналіз метададзеных відэа і часовых патэрнаў. ІІ-аналіз: Выкарыстанне gpt-4o-mini для выяўлення дэзінфармацыйных тэхнік. Кампаніі: Пошук каардынаванай актыўнасці па часавых і кантэнтных патэрнах
Стратэгічная выбарка: Раўнамернае размеркаванне па часе для ІІ аналізу

Абмежаванні:
Аналіз заснаваны на аўтаматычна вынятых фрагментах згадак. ІІ-ацэнкі патрабуюць дадатковай экспертнай праверкі. Каардынацыйныя патэрны могуць мець нявінныя тлумачэнні. Памер выбаркі для ІІ-аналізу абмежаваны API квотамі. Фокус на колькасных метрыках, якасны аналіз патрабуе экспертызы

Дэталёвы аналіз дэзінфармацыйных тэхнік

Размеркаванне рызык і інтэнсіўнасць дэзінфармацыі
Аналіз узроўняў рызыкі паказвае трывожную карціну: 38,1% матэрыялаў класіфікаваны як высокарызыкоўныя (7-10 балаў), што складае найбольшую долю. Сярэдні ўзровень рызыкі (4-6 балаў) склаў 36,1%, у той час як нізкарызыковы кантэнт заняў толькі 25,7%. Гэтая пірамідальная структура, перавернутая ў бок высокай рызыкі, паказвае на наўмысную стратэгію інфармацыйнага ўздзеяння, а не на выпадковыя хібнасці ў журналісцкай працы.
Графік інтэнсіўнасці дэзінфармацыйных тэхнік па каналах выяўляе лідэраў прапагандысцкай актыўнасці. Канал СТВ (Сталічнае тэлебачанне) дэманструе найвышэйшыя паказчыкі па ўсіх ключавых тэхніках: military_rhetoric дасягае адзнакі 4,6, false_facts – 3,3, а emotional_manipulation – 1,8. Інфармацыйнае агенцтва БелТА паказвае ўмераныя значэнні (каля 1,1-1,3 па асноўных тэхніках), што можа тлумачыцца фарматам інфармацыйнага агенцтва, які патрабуе хаця б знешняга захавання факталагічных стандартаў.

Дамінантныя наратывы і мэтавыя аўдыторыі
Размеркаванне згадак краін і арганізацый раскрывае геапалітычную накіраванасць прапаганды. Расея згадваецца ў больш за 80 матэрыялах, што чакана для сумесных вучэнняў. Аднак істотная ўвага да Украіны (каля 50 згадак) і НАТА (прыкладна 30 згадак) указвае на імкненне стварыць наратыў знешняй пагрозы. Польшча і краіны Захаду таксама фігуруюць у значнай колькасці матэрыялаў, фармуючы выяву варожага асяроддзя.
Эмацыйная афарбоўка кантэнту дэманструе крайнюю палярызацыю. Каля 200 матэрыялаў маюць негатыўную танальнасць, у той час як пазітыўных усяго каля 70, а нейтральных — менш за 50. Такія суадносіны 3:1 на карысць негатыву сведчаць аб мэтанакіраваным фарміраванні атмасферы страху і варожасці, што з’яўляецца класічным прыёмам мабілізацыйнай прапаганды.

Каардынаваная актыўнасць і сістэмны характар
Выяўленне трох каардынаваных кампаній пацвярджае гіпотэзу аб цэнтралізаваным кіраванні інфармацыйным патокам. Пераважная тэхніка military_rhetoric, класіфікацыя траціны матэрыялаў як высокарызыкоўных і наяўнасць часовых патэрнаў публікацый паказваюць на тое, што асвятленне вучэнняў “Захад-2025” уяўляе сабой не журналісцкую працу, а элемент інфармацыйнай аперацыі, накіраванай на мабілізацыю насельніцтва, легітымацыю мілітарызацыі і фармаванне выявы ў.

Табліца топ-15 матэрыялаў найболей небяспечнага кантэнту дэманструе характэрныя патэрны. СТВ дамінуе ў першых пазіцыях з матэрыяламі, якія атрымалі максімальныя адзнакі рызыкі (9,0) і канспіралогіі (9,0). Загалоўкі накшталт “БУДНІ 11.04.2025. ПОЎНАЯ ВЕРСІЯ” і “Drang nach Osten: Еўропа будуе новы рэйх” дэманструюць выкарыстанне гістарычных аналогій і апакаліптычных наратываў. Матэрыялы аб “Прыбалтыцы прададзена” і “Зямля і людзі сталі закладнікамі” паказваюць на стратэгію дэгуманізацыі суседніх дзяржаў.
NEWS.BY (навіны Бел) паказвае некалькі іншы падыход з ацэнкамі рызыкі 8,0 і больш высокімі паказчыкамі па ілжывых фактах (8,0), што паказвае на спецыфіку працы з фактоідамі і псеўдадакументальнымі матэрыяламі.

Банк сцвярджэнняў для фактчэкінгу
Выяўлена 50 сцвярджэнняў, якія патрабуюць прыярытэтнай праверкі. Сцвярджэнні адсартаваны па ўзроўні рызыкі і патэнцыйнаму ўздзеянню.

Пяцьдзесят выяўленых сцвярджэнняў высокага прыярытэту раскрываюць структуру дэзінфармацыйнай кампаніі. Найбольш распаўсюджаныя тэмы ўключаюць пагрозы з боку НАТА, Польшчы і Украіны, канспіралагічныя тэорыі аб планах нападзення, дэманізацыю заходніх краін і гераізацыю беларуска-расійскага ваеннага супрацоўніцтва.
Сцвярджэнні аб “Трампе, які ўступае Расіі”, “вайне з Кітаем” і “Еўропе, якая будуе новы рэйх” накіраваны на стварэнне ілюзіі глабальнага канфлікту, у якім Беларусь і Расія выступаюць абаронцамі ад агрэсіі. Асабліва паказальныя матэрыялы з геаграфічнай канкрэтыкай: “30 тысяч вайскоўцаў НАТА каля межаў Беларусі”, “далёкасць паражэння — да 300 км”, “ядзерныя боегалоўкі для Паланэза”. Гэтыя псевдоточные дадзеныя закліканы стварыць эфект дакладнасці пры адсутнасці верыфікаваных крыніц.

Прыярытэтныя дзеянні:
Тэрміновая праверка: Неадкладна праверыць 10 матэрыялаў з найвышэйшай рызыкай Маніторынг кампаній: Устанавіць узмоцненае назіранне за каналамі з каардынаванай актыўнасцю
Фактчэкінг: Праверыць 50 сцвярджэнняў высокага прыярытэту

Доўгатэрміновыя рэкамендацыі: Пашырыць аўтаматызаваны маніторынг выяўленых каналаў Стварыць сістэму ранняга папярэджання для новых кампаній. Развіць супрацоўніцтва з міжнароднымі арганізацыямі, якія працуюць з FIMI/DIMI. Рэгулярна абнаўляць базы дадзеных дэзінфармацыйных патэрнаў. Праводзіць навучанне журналістаў па выяўленых тэхніках

Дадатковы матэрыял:
Структуіраваны датасет